Nghiện ma túy: nguyên nhân, cách nhận biết, cách phòng ngừa

NGHIỆN MA TÚY: NGUYÊN NHÂN, CÁCH NHẬN BIẾT, CÁCH PHÒNG NGỪA

Nt. Maria Nguyễn
Thị Quỳnh Tâm
Dòng Mến Thánh
Giá Tân Lập

WHĐ, 20-05-2020 –
Thiên Chúa yêu thương tạo dựng con người giống hình ảnh Ngài. Chính vì vậy, bản
chất của con người là luôn khao khát sự thiện và hướng về sự thiện. Con người
cũng luôn đi tìm ý nghĩa đích thực của cuộc sống và muốn sống hạnh phúc. Hơn thế
nữa, Thiên Chúa còn yêu thương ban cho con người quyền cai quản chăm sóc vũ trụ
này. Đặc biệt, Ngài ban cho con người có tự do, ý chí. Thế nhưng trong ngôi nhà
và khu vườn xinh đẹp, con người lại lạm dụng quyền tự do của mình. Ngôi nhà này
chính là thân thể của mình, và khu vườn xinh đẹp là chất thuốc gây mê/giảm đau
(morphine) dùng để chữa trị cho con người, là thần dược trong y khoa, thì con
người lại lạm dụng dùng nó để hủy diệt cơ thể của mình, để gây ra biết bao đau
khổ, tai họa, mất mát cho chính mình, làm thiệt hại gia đình và gây tai họa
trong xã hội.

Ngày nay, tình trạng
nghiện ma túy đang là mối đe doạ hàng đầu của gia đình và xã hội Việt Nam. Mặc
dù chưa có con số thống kê rõ ràng nhưng tình trạng nghiện ma túy gia tăng rất
nhanh. Trước đây việc buôn bán ma túy có thể chỉ phát hiện ở hàng đơn vị, nhưng
đến nay số lượng đã lên đến hàng chục kg ma túy. Năm 2014, vụ xét xử buôn bán
ma túy lớn nhất với số lượng 32.000 bánh heroin có tổng khối lượng 12 tấn. Năm
2017, Bộ Công an bắt giữ một người cầm đầu đường dây chuyên sản xuất thuốc lắc
cực lớn, thu giữ tổng cộng 520 ngàn viên thuốc lắc, 12 kg ma túy. Không mấy
ngày trên báo chí lại không xuất hiện những vụ buôn bán ma túy, hoặc những bài
báo liên quan đến hậu quả của tình trạng nghiện ngập ma túy gây rúng động xã hội.
Theo thống kê của LĐTBXH năm 2016, cả nước có 60/63 tỉnh thành phố có 142 trung
tâm cai nghiện; mỗi năm tổ chức cai nghiện cho khoảng 40.000 đến 45.000 người
nghiện ma túy. Theo số liệu của Bộ Công an, toàn quốc hiện có 210.751 người nghiện
ma túy. Còn theo thống kê của cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của LHQ –
UNODC, mỗi ngày trên thế giới có 552 người chết vì ma túy. Là những Kitô hữu,
chúng ta không thể làm ngơ trước tình trạng báo động đại họa như vậy, chúng ta
không thể đứng nhìn “người thân cận” đang lâm vào cảnh chết chóc, đau khổ.
Nhưng làm sao chúng ta nhận biết dấu chỉ của một người nghiện ngập, hoặc đang
rơi vào tình trạng nghiện ngập, hay có nguy cơ sa vào nghiện ngập? Đâu là biện
pháp phòng ngừa và ngăn chặn để giúp cho họ không sa vào con đường cũ? Sau đây
là một nỗ lực để trả lời cho những câu hỏi này.[1]

Nghiện là gì?

Theo Tổ Chức Y Tế
Thế Giới (WHO) từ năm 1957, nghiện là trạng thái ngộ độc kinh niên hay từng thời
kỳ do sử dụng lặp đi lặp lại một hay nhiều lần một chất tự nhiên hay tổng hợp.
Nó làm cho người nghiện ham muốn không tự kiềm chế được mà bằng mọi giá phải tiếp
tục sử dụng. Nó gây xu hướng tăng dần liều lượng, gây ra sự lệ thuộc về tâm lý
và thường cả thể chất và có hại cho chính người nghiện và xã hội. Như vậy có thể
nói nghiện là tình trạng sử dụng nhiều lần một loại chất nào đó mà không có nó
thì không thể chịu nổi. Nghiện ma túy càng lệ thuộc hơn vì đó là một loại chất
gây khoái cảm và tác động lên não bộ làm thay đổi toàn bộ thực thể của con người
làm cho người nghiện ma túy càng ngày càng mất kiểm soát bản thân và tìm mọi
cách để có nó. Tổ chức Y tế thế giới – WHO, 1989 thì định nghĩa rằng : “Bất kỳ
loại chất hóa học nào khi được tiêm vào cơ thể đều làm thay đổi chức năng thực
thể và tâm lý của người sử dụng.” Nghiện ma túy làm rối loạn mãn tính của não bộ
được biểu hiện bằng việc tiếp tục tìm kiếm và sử dụng ma túy bất chấp hậu quả.
Nói chung, nghiện ma túy làm thay đổi chức năng não bộ làm cho người nghiện
luôn phụ thuộc vào ma túy. Họ tìm kiếm và sử dụng bất chấp hậu quả và với tần số
liều lượng ngày một cao hơn và không còn quyền lựa chọn nào khác ngoài sử dụng
nó.

Hội chứng nghiện

Một khi đã sa vào
con đường nghiện ngập, người nghiện không màng tới những thú vui trong cuộc sống.
Người nghiện loại bỏ dần mọi sinh hoạt thường ngày của cuộc sống, bỏ đi những
thú vui lành mạnh, ước mơ, ý chí, khao khát định hướng cho cuộc sống, cống hiến.
Trước đây họ có bạn bè, quan tâm đến người thân trong gia đình, tham gia những
môn thể thao, những câu lạc bộ lành mạnh v.v. Nay mọi thứ đều nhường chỗ cho ma
túy, người nghiện không còn thiết tha đến bất cứ sinh hoạt nào khác ngoài việc
chỉ nghĩ đến ma túy và dùng ma túy.

Họ cũng khó lòng
kiểm soát các hành vi của mình do chất gây nghiện đi vào não và điều khiển hành
vi của họ. Chất ma túy đá gây cho người nghiện chứng hoang tưởng ảo giác, rối
loạn nhân cách. Nó làm cho người nghiện tưởng tượng ra những điều phi lý vì thế
mà có nhiều vụ việc giết người rất vô lý. Chẳng hạn hôm 5/3/2018, một người bị
bắt vì sát hại bạn gái khi đang phê ma túy đá. Anh tưởng bạn mình bị ma nhập
nên chạy đi kiếm tỏi và nhét đầy vào miệng cô và cô đã chết vì nghẹt thở. Hay vụ
nam thanh niên giết người yêu của mình vì tưởng rắn sáu đầu.

Nghiện ma túy còn
gây ra những vụ việc rất đau lòng và tàn ác. Người chồng ngáo đá sát hại vợ và
hai con nhỏ rồi chặt tay tự sát. Tại xã Nga An, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá,
một nghi phạm đã cầm dao chém chết vợ và hai con nhỏ sau đó chặt tay tự sát.
Báo Dân Việt thông tin vào 22g45 ngày 11/9/2015 ở thành phố Nam Định, một đối
tượng đã lên cơn ngáo đá rồi dùng dao đâm chết bố đẻ 71 tuổi và mẹ 62 tuổi…

Một khi đã nghiện,
bằng mọi giá người nghiện phải tìm cho được chất ma túy để dùng vì cơn thèm muốn
mãnh liệt. Vì vậy, bất chấp những hậu quả tiêu cực và bằng mọi cách để có được
chất ma túy này. Họ có thể lấy đi bất cứ của cải gì trong gia đình bán để lấy
tiền mua ma túy, có thể ăn cắp vặt dù chỉ một cái yên xe do người đi đường bị
té. Nói chung cái gì có thể bán được là họ lấy để bán.

Có rất nhiều vụ
án xảy ra vì con nghiện không xin được tiền mua chất ma túy. Ngày 25/7/2017 ở
Thanh Hóa là một vụ điển hình. Một con nghiện qua hàng xóm xin tiền, được tiền,
nhưng lại chê ít nên anh ta dùng dao chém, và tiếp tục cầm dao qua những nhà
khác xin cho đủ [2].

Báo Pháp luật
TP.HCM đưa tin vào ngày 13-11-2016 ở Đồng nai, một con nghiện rất hung dữ đòi
xin tiền nhiều người có mặt tại quán cà phê. Vì sợ người này làm liều nên những
người có mặt ở đó đều lấy tiền đưa cho anh ta [3].

Kinh hoàng hơn là
vụ cướp taxi do ngáo đá vào 05/03/2016 [4]. Ngoài ra hằng ngày, có rất nhiều
người đang đi trên đường bị những con nghiện cướp giật hoặc xin tiền “đểu”.

Nguyên nhân nghiện ma túy

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến nghiện ma túy. Có thể do yếu tố giáo dục
của gia đình; cha mẹ quá nuông chiều hay quá nghiêm khắc, hoặc không đủ quan
tâm đến con cái. Cũng có thể do yếu tố môi trường xã hội. Một môi trường xã hội
bị ô nhiễm chất gây nghiện, thì người ta cũng sẽ dễ dàng rơi vào tình trạng
nghiện ngập. Ông bà nói, “gần mực thì đen gần đèn thì sáng”, điều này chúng ta
dễ dàng nhận thấy nếu trong một khu xóm có nhiều tệ nạn ma túy thì các con em của
chúng ta cũng sẽ rơi vào nghiện ma túy nếu không được giáo dục tốt. Yếu tố thất
nghiệp cũng là một trong những nguyên nhân dễ sa vào ma túy. Tình trạng rơi vào
nghiện ma túy thì muôn màu muôn vẻ, cũng có thể là do ngẫu nhiên, không chủ động
trước. Ví dụ, đi dự tiệc được bạn bè mời uống, rồi sau đó nghiện. Nhưng cũng có
rất nhiều trường hợp tìm đến ma túy để giải sầu, để giảm đau, để tăng hưng phấn
v.v. Ở đây chỉ nêu ra một số nguyên nhân chính. Hơn nữa ma túy chứa chất dopamine và opiates. Chất dopamine là chất làm cho chúng ta có cảm giác sung sướng,
và khi nó được tiết ra nhiều sẽ tạo cảm giác cực khoái. Nên một khi đã sử dụng,
người dùng cảm thấy muốn dùng nữa và khó lòng bỏ được.

Tâm lý lứa tuổi vị thành niên

Giai đoạn thiếu
niên (Tâm lý lứa tuổi dậy thì) cũng là nguyên nhân hàng đầu vì đây là thời kỳ cực
kỳ quan trọng trong giai đoạn trưởng thành của các em. Thời kỳ chuyển giai đoạn
từ niên thiếu sang người lớn là sự phát triển về tâm sinh lý và thể chất rất
nhanh. Ở lứa tuổi này, các quá trình thần kinh hưng phấn của vỏ não mạnh và chiếm
ưu thế, cộng thêm sự rối loạn chức năng trong các hoạt động của tim mạch gây mất
sự cân bằng làm cho các em không thể làm chủ được bản thân. Lứa tuổi dậy thì có
rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý. Các em có những rối loạn về tâm lý, rối loạn
cảm xúc, rối loạn hành vi v.v. Hơn nữa, sự phát triển về thể chất nhanh làm cho
các em nhận ra mình không còn là trẻ con nữa [5]. Chính vì thế các em ở lứa tuổi
này dễ nổi xung, dễ bị kích thích, bốc đồng, và hay gây gổ. Các em lại đang ở lứa
tuổi tò mò, dễ bị tổn thương, áp lực v.v.

Trong giai đoạn
này các em cũng gặp phải những khó khăn trong việc hình thành và khẳng định cái
“tôi” ý nghĩa xã hội, hay khám phá căn tính bản thân, cũng như vai trò giới
tính của mình, tính tự lập, và đi tìm ý nghĩa của cuộc sống. Lứa tuổi này các
em muốn bắt chước một hình mẫu tốt nào đó, nhưng nếu điều ấy không có trong gia
đình của mình thì các em đi tìm giá trị ảo nào đó để khoả lấp đi nỗi khao khát
ý nghĩa cuộc sống của mình. Chẳng hạn một gia đình gương mẫu, được giáo dục tốt
thì các em phát triển được căn tính của mình. Còn nếu một gia đình hay xung đột,
có bố mẹ nghiện ngập, thì việc các em tìm đến chất ma túy để thử nghiệm, để chứng
tỏ bản thân hay giải toả tâm lý stress cũng là điều dễ hiểu.

Hơn nữa, với tất
cả những đặc điểm của tâm lý sinh lý lứa tuổi này, các em dễ bị dụ dỗ lôi kéo
theo bạn bè vì trong giai đoạn này bạn bè là người rất quan trọng với các em.
Các em thích được theo nhóm bạn, lập nhóm, muốn nổi loạn, gây sự chú ý, chơi nổi,
chơi trội, chơi “hàng độc” không thích sống loanh quanh trong gia đình, hay dưới
bóng của cha mẹ. Vả lại chất gây nghiện sẵn có, giá rẻ các em dễ dàng dùng thử
và bị nghiện [6].

Ở Mỹ, theo thống
kê (2011) có đến 11% học sinh nam THPT sử dụng cỏ mỹ và trong số 11.406 trường
hợp nhập cấp cứu có đến 75% từ 12-29 tuổi. Theo số liệu thống kê của tỉnh Bà Rịa,
năm 2015, có đến hơn 70% số người nghiện
ma túy ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Trước đây độ tuổi nghiện ma túy thường
từ 16 tuổi trở lên, hiện nay đã xuất hiện ở lứa tuổi còn thấp hơn [7].

Tìm thú vui

Trong số người
nghiện ma túy, đa số là những người thích ăn chơi, tụ tập trong những quán bar,
vũ trường, không thích lao động cực khổ. Đối tượng này cũng hiểu rằng ma túy là
chất gây khoái cảm. Nhiều người nghiện ma túy nói rằng do họ tò mò, thích khám
phá và đi tìm cảm giác lạ. Bạn bè thường kể cho nhau nghe những cảm giác thích
thú đê mê khi dùng ma túy và rủ rê nhau dùng thử. Đa phần những người tham gia
trả lời thông tin lý do nghiện ma túy đều khẳng định rằng họ sử dụng ma túy để
cho vui vì việc sử dụng những loại chất này đang là ‘mốt thời thượng’. Chẳng hạn
như bạn MDN, 29 tuổi, ở Hà Nội nghiện ma túy vì câu phương châm khổ nhiều rồi…
sướng một tí thì đã sao? [8]

Đó cũng là lý do
tại sao đa số giới trẻ do thiếu hiểu biết, ham vui, sống hưởng thụ nên một khi
đã tìm đến ma túy thì họ không thể cưỡng lại được, đặc biệt với ma túy tổng hợp.
Nó kéo dài khoái cảm đến 12 tiếng, gấp nhiều lần so với quan hệ tình dục, nên một
khi đã nghiện thì người nghiện phải làm mọi thứ để có nó. Ma túy là hậu quả và
đồng thời là lý do của một sự suy đồi luân lý đạo đức lớn và của tình trạng thối
nát gia tăng trong cuộc sống xã hội [9].

Để quên đi những điều bất hạnh

Đa số những người
nghiện ma túy đều có tâm trạng buồn chán, tiêu cực, đời sống thiếu thốn tình cảm,
có cha mẹ ly hôn hoặc có những vấn đề của cá nhân như áp lực, thất vọng, buồn
phiền. Họ tìm đến ma túy để giải khuây, tìm sự thăng bằng. Anh MDN, 26 tuổi ở
Hà Nội chia sẻ lý do anh tìm đến ma túy là do bạn gái bị tai nạn đang khi mang
thai. Quá sốc, không thể chịu nổi, anh tìm đến Heroin để quên đi thực tại. Anh
nói, lúc đầu tìm đến rượu nhưng rượu không làm anh quên đi được nỗi đau này, vì
vậy anh đã tìm đến ma túy và đúng là lúc đầu nó mang lại cảm giác sảng khoái
trong đầu, hết buồn và không còn suy nghĩ gì nhiều nữa. Rất nhiều trường hợp
tìm đến ma túy là do gặp phải những chuyện đau lòng, khi được rủ rê thì họ dễ
dàng sa vào. Đa số những người đồng giới, mại dâm, chuyển giới cũng vướng vào
ma túy do muốn thoát khỏi tâm trạng dồn nén, bất ổn, và kỳ thị bản thân. Họ cảm
thấy buồn chán do thiếu đi bàn tay chăm sóc, thiếu tình thương, thiếu tình cảm
của gia đình và cộng đồng [10].

Nói chung, rất
nhiều trường hợp nghiện ma túy do tâm thần bất ổn, nên họ dễ sa vào ma túy hơn
những người bình thường. Có rất nhiều ca sĩ, người mẫu thành danh, nhưng lại sa
vào con đường nghiện ngập cũng chỉ vì cuộc sống quá nổi tiếng. Môi trường
showbiz khắc nghiệt, để giảm áp lực, để có được sự thăng bằng trong cuộc sống bằng
những chất gây nghiện.

Điều trị/can thiệp vấn đề thể chất hoặc
tâm lý

Như đã nói Á Phiện
được phong là “thần dược”, giảm đau, tạo sự hưng phấn, khoái cảm gây kích
thích. Tác dụng tâm lý của “ma túy đá” giúp con người tỉnh táo, minh mẫn hơn,
hưng phấn, sung mãn, khỏe khoắn, tràn đầy sinh lực. Ngoài ra chúng còn tăng khả
năng tập trung, tăng trí nhớ, tăng hoạt động có mục đích, tăng khả năng giao tiếp,
tự tin và thậm chí tăng hành vi mạo hiểm. Chính vì vậy, từ mục đích ban đầu sử
dụng ma túy để tạo thành tích, hay trong y khoa để giảm đau thì người dùng có
thể nghiện lúc nào không biết. Có rất nhiều vận động viên dùng ma túy vì họ muốn
đạt được hiệu suất tốt nhất và sau đó họ đã lạm dụng thuốc. Sở dĩ doping bị cấm
trong thi đấu thể thao bởi vì các chất kích thích nhìn chung đều có tác dụng đẩy
nhanh tốc độ tuần hoàn máu, tăng cường khối lượng máu chảy về tim, làm tăng thể
lực cùng sự tập trung cho các vận động viên, làm cho cơ thể không bắt buộc phải
nghỉ khi mệt [11].

Tương tự như những
bệnh nhân ban đầu dùng thuốc để giảm đau nhưng sử dụng nhiều lần sau đó đã bị
nghiện. Chẳng hạn như bệnh ung thư giai đoạn cuối, người bệnh luôn được kê toa
thuốc có chứa morphine nhưng sau đó luôn phải dùng nó với liều cao hơn.

Gián tiếp để làm giàu

Một trong những
lý do khác ngày càng có nhiều người nghiện ma túy là do việc tiếp cận với ma
túy một cách dễ dàng. Chúng ta có thể mua ma túy ngay tại các con hẻm, đường phố,
quán bar, vũ trường hay rất dễ để liên hệ với những người buôn bán ma túy nhỏ.
Nhưng tại sao ma túy là hàng cấm, tác hại vô cùng nhưng chúng ta lại rất dễ
dàng tiếp cận được, thậm chí người ta còn bán công khai. Lý do duy nhất đó là một
món hàng rất hời. Vì vậy, bất chấp hậu quả chất trắng gieo vãi cho con người mà
người ta vẫn lún sâu vào việc buôn bán. Chẳng hạn, ngày 16/9/2018, trong đêm Đại
nhạc hội Hồ Tây ở Hà nội, có bảy người chết, năm người hôn mê sâu dương tính với
chất ma túy. Xem xét vụ việc, người ta cho biết bóng cười được bán công khai ở
đêm nhạc này.

Trong những năm gần
đây rất nhiều vụ buôn bán ma túy lớn lên đến hàng chục kg bị sa lưới. Chỉ cần
phát hiện mang một kg ma túy là bị tử hình, nhưng không vì thế mà tình trạng
buôn bán ma túy giảm. Đơn giản vì buôn bán ma túy mang lại lợi nhuận quá nhanh
và quá giàu.

Việc buôn bán ma
túy càng lớn, càng phát đạt thì xã hội ngày càng có nhiều người nghiện. Và như
đã nói ở trên ở nước ta có đến 90% người nghiện tái nghiện cũng là điều dễ hiểu
vì sau khi cai nghiện trở về, họ gặp lại bạn cũ, dễ dàng mua chất ma túy. Còn
ngược lại, nếu ít người buôn bán ma túy hay khó tiếp cận với ma túy thì con số
người nghiện có thể sẽ giảm dần. Hẳn chúng ta đều biết, sau khi ông Rodrigo
Duterte lên làm tổng thống Philippines, ông đã tập trung vào việc dọn sạch ma
túy, hành quyết những kẻ buôn ma túy, bắn chết những người nghiện và buôn bán
ma túy như thế nào. Ở đây chúng ta không bàn đến tính nhân quyền, hay mặt trái
của việc thi hành án những người buôn bán và sử dụng ma túy mà không cần ra toà
hay xét hỏi. Nhưng việc ông làm đã làm giảm bớt tình trạng tệ nạn ma túy ở
Philippines trong những năm qua.

Những biểu hiện chung của người nghiện

Ma túy khởi nguồn
từ loại thuốc quý “morphine”, dùng để chữa trị, giảm đau, và thần dược trong y
khoa nhưng khi con người lạm dụng, nó lại trở thành thứ chất gây độc hại cho cơ
thể con người. Vì bình thường cơ thể con người cũng sản xuất ra các hoạt chất
giống như á phiện để giảm đau – an thần- tăng sức đề kháng bệnh tật. Nên khi
hút hay chích ma túy vào thì cơ thể làm biếng sản xuất á phiện nội sinh kịp thời
nên người bệnh lên cơn đói với các triệu chứng nổi bật là: cơ thể đau nhức, suy
nhược, gầy ốm, mệt mỏi, rối loạn chức năng thần kinh thực vật như xuất mồ hôi,
đau quặn bụng, tiêu chảy, co giật, tinh thần bất an và dễ bị các bệnh nhiễm
trùng, ung nhọt, ghẻ lở ngoài da, lao phổi, sốt rét, Sida. Tuỳ theo độ nghiện nặng
nhẹ hoặc các loại chất gây nghiện khác nhau mà người nghiện ma túy biểu hiện.

Đối với người nghiện nhẹ: Người dùng ma túy mới chỉ hút hay chích
trong vòng năm đầu, người đó hút hay chích với liều lượng gián đoạn hay hằng
ngày, mỗi ngày từ 1-3 lần. Đối với người nghiện nhẹ cơ thể còn khoẻ mạnh, và thỉnh
thoảng đau nhức một cách khó chịu khi đói thuốc. Tâm trạng bứt rứt bất an, trằn
trọc khó ngủ. Người nghiện nhẹ có khả năng rối loạn nhẹ thần kinh thực vật như
xuất mồ hôi, tiêu chảy, chảy nước mắt, nước mũi… và ở thời điểm này, chưa có
các bệnh nhiễm trùng. Bệnh nhân có thể điều trị tại nhà.

Đối với người nghiện hơi nặng: Người nghiện dùng được từ một đến hai
năm. Số lần chích hay hút ngày càng tăng, mỗi ngày từ 2-6 lần. Cơ thể bắt đầu
suy nhược sụt cân, gầy ốm và yếu sức hơn trước. Tâm trạng người nghiện cũng bứt
rứt bất an, trằn trọc và mất ngủ. Thời gian này người nghiện bị rối loạn thần
kinh thực vật khá nặng như xuất mồ hôi, nổi da gà, tiêu chảy, hồi hộp, co giật.Người
nghiện có các bệnh nhiễm trùng nhẹ như kiết lỵ, viêm đường hô hấp, ung nhọt ngoài
da. Bệnh nhân cần điều trị tại các cơ sở y tế.

Đối với người nghiện nặng: Người nghiện sử dụng ma túy từ 2 năm trở
lên. Liều và lần chích ngày càng tăng, mỗi ngày từ 7 lần trở lên. Cơ thể rất gầy
và yếu ớt. Đau nhức xuất hiện nhiều nơi một cách khó chịu khi đói thuốc. Tâm trạng
của người nghiện bứt rứt, bất an, mất ngủ và cũng rối loạn thần kinh thực vật
khá nặng, và có khả năng mắc bệnh tâm thần. Giai đoạn này của người nghiện mắc
một số bệnh nhiễm trùng nặng như kiết lỵ, lao phổi, sốt rét, viêm gan, AIDS. Bệnh
nhân này phải điều trị tại các bệnh viện [12].

Sau đây là những
dấu hiệu chung của người nghiện ma túy chúng ta có thể nhận biết họ qua:

– Miệng, gáy tóc,
cổ áo có mùi khét rất khó ngửi, mắt thường xuyên đỏ.

– Thường vắng mặt
những giờ cố định, bất kể công việc đang làm hay sự cản ngăn của bất cứ ai.

– Vào nhà vệ sinh
lâu do táo bón, tiểu gắt.

– Tụ tập, đàn đúm
với những người có đời sống sinh hoạt buông thả.

– Khả năng học tập
và làm việc sa sút thấy rõ, nhu cầu tiêu xài tăng lên.

– Tâm tính thay đổi:
ít tiếp xúc với người trong nhà, dễ cáu gắt, hung hãn, có lúc nói nhiều, vui vẻ
quá mức, có lúc tìm một góc riêng yên tĩnh, không muốn ai quấy rầy.

– Buổi sáng thường
dậy trễ do thường thức đêm, mà không phải là vì bận học hay công việc.

Một số biểu hiện
hội chứng say thuốc (phê, phi) sau nhiều lần sử dụng ma túy: người lâng lâng,
không còn lo lắng, buồn rầu, tai nghe rõ hơn, mắt nhìn mọi vật tinh tường hơn,
hưng phấn, giàu tưởng tượng. Người nghiện cần sa: mắt đỏ, da mặt đỏ, thích nhạc
mạnh, cực kỳ hưng phấn, có thể đi đến việc hủy hoại thân thể. Người nghiện
heroine: thích yên tĩnh, nói huyên thuyên, lộn xộn. Có cảm giác như hàng trăm
mũi kim châm nhẹ da thịt, ngứa toàn thân. Xuất hiện cố tật như nhổ râu, cắn
móng tay…

Hội chứng cai của
ma túy đá không giống hội chứng cai của heroin, có nghĩa là không có cảm giác
đau nhức, không tiêu chảy, không ớn lạnh nổi da gà, không có cảm giác dòi bò
trong xương, không vật vã… mà là buồn chán, luôn có cảm giác mệt mỏi, kiệt sức,
chậm chạp hoặc lầm lỳ, rất dễ bị kích động, dễ nổi giận, có thể hoang tưởng ảo
giác, không kiểm soát được cảm xúc, hành vi.Người nghiện ăn nhiều, ngủ nhiều,
trầm cảm, mất hứng thú, mất khoái cảm, bất thường khí sắc, hung hãn, suy giảm
trí nhớ, khả năng tập trung, suy luận, loạn thần (hoang tưởng, ảo thanh), hư
răng.

Nhân tố chính góp phần trong việc phòng
ngừa và quá trình cai nghiện

Nhân cách con người
bị chi phối bởi môi trường tự nhiên và xã hội trong đó vai trò gia đình, nhà
trường, xã hội và Giáo Hội có thể là những nhân tố chính để định hình và phát
triển nhân cách của mỗi người. Chính vì vậy, trước cơn bùng nổ nghiện ma túy,
vai trò của gia đình, nhà trường và Giáo Hội có thể đóng góp rất nhiều trong việc
ngăn chặn tệ nạn ma túy.Vì việc phòng tránh hiệu quả và đỡ tốn kém hơn rất nhiều
lần cai nghiện.

Vai trò của gia đình

“Nhân chi sơ tính
bản thiện”: con người sinh ra đã mang trong mình sự thiện. Vì thế, gia đình
đóng vai trò chính trong việc giáo dục nuôi dạy con cái thành người tốt. Trong
thư Mục Vụ của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam gởi các gia đình, các ngài nhấn mạnh
gia đình là ngôi trường giáo dục đầu tiên và căn bản. Đó là bổn phận và nghĩa vụ
cao cả của các bậc cha mẹ. Nơi gia đình con cái đón nhận bài học đầu tiên về
giá trị nhân bản, luân lý và đức tin. Một khi trẻ được nuôi dạy về những giá trị
này từ thời thơ ấu, chúng sẽ hình thành những khuynh hướng căn bản, ăn rễ sâu
và kéo dài trong suốt năm tháng còn lại [13].

Như vậy, cha mẹ
là người thầy đầu tiên và xuyên suốt trong việc hướng dẫn, định hướng, và hình
thành nhân cách của con cái mình. Họ là người trao ban tình yêu thương, quan
tâm, chăm sóc, hướng dẫn dạy dỗ, chuẩn bị cho lớn lên và bước vào đời một cách
trưởng thành. Họ cũng là người giúp hiểu được giá trị cuộc sống và vượt qua những
nghịch cảnh, cạm bẫy của cuộc sống. Chẳng hạn, ở lứa tuổi dậy thì, với những biến
chuyển tâm sinh lý, cha mẹ dành nhiều thời gian quan tâm hơn, trò chuyện, lắng
nghe, giúp các em phân biệt tốt xấu, không nên áp đặt, ép buộc hay chỉ trích
các em trước mặt người khác, hiểu tâm trạng, cảm xúc của chúng, khuyến khích
con cái tham gia các hoạt động tập thể, các hoạt động xã hội, tránh tiếp xúc với
các bạn xấu v.v. Ngược lại vì yêu thương nhưng nuông chiều, cung cấp mọi thứ muốn,
mà không dạy dỗ chúng ý thức trách nhiệm với bản thân và gia đình, thì việc con
cái sa vào nghiện ngập cũng là điều dễ hiểu.

Cha mẹ không chỉ
là người dạy dỗ, tập cho con cái những thói quen tốt, học cách sử dụng tự do
cách khôn ngoan. Nhưng chính cha mẹ phải là người nêu gương sáng đầu tiên. Mọi
cử chỉ hành động của cha mẹ đều tác động trực tiếp đến con cái mình. Vì thế mà
đa số các con nghiện xuất phát từ gia đình có cha mẹ ly hôn, hoặc xung đột.

Có nhiều nguyên
nhân dẫn đến giới trẻ nghiện ma túy, nhưng chủ yếu là cha mẹ chưa dành thời
gian đủ để giáo dục đúng hoặc cha mẹ quá bận rộn không dành thời gian đồng
hành, gần gũi, và bảo vệ chăm sóc chúng. Việc cha mẹ dạy dỗ giáo dục con cái
đúng sẽ ngăn chặn chúng sa vào ma túy. Còn một khi con cái mới bước vào con đường
nghiện ngập, cha mẹ hãy động viên, tìm cách tạo mọi điều kiện để giúp các em
cai nghiện thành công. Sự thấu hiểu, đón nhận, kiên trì và yêu thương là những
yếu tố cần thiết để lôi kéo các em ra khỏi con đường nghiện ngập. Rất nhiều người
cai nghiện thành công nhờ sự quyết tâm và động viên an ủi của người thân. Như
Anh Vũ Văn B ở Giáo phận Hải phòng là trường hợp điển hình. Anh chia sẻ nhờ sự
kiên trì động viên, an ủi của gia đình mà anh đã vượt ra khỏi cơn nghiện. Hay
như trường hợp của vợ anh B ở Giáo Phận Phát Diệm chia sẻ mặc dù chị rất đau khổ
bởi chồng nghiện ngập nhưng với ơn Chúa, hàng ngày chị đọc kinh cầu xin Chúa
ban cho anh. Hơn nữa, chị từng là giáo lý viên, tham gia các sinh hoạt của giáo
xứ, nên chị có đời sống lạc quan tin tưởng, đạo đức, yêu thương, biết nghĩ đến
chồng con chính điều này giúp chị chịu đựng và vượt qua được. Nhờ kiên trì chữa
chạy và yêu thương anh, đến nay anh cũng đã cai nghiện được và chị cảm thấy hạnh
phúc sau những năm sóng gió.

Ngược lại với sự
yêu thương quan tâm không bỏ mặc là sự kỳ thị của mọi người chung quanh. Chính
sự kỳ thị sẽ đẩy họ càng mặc cảm và không có lối thoát. Nhưng nếu gia đình yêu
thương, cố gắng tìm mọi cách chạy chữa, người nghiện một lúc nào đó sẽ quyết
tâm cai nghiện. Có nhiều trường hợp vì cảm nhận tình yêu thương, nỗi vất vả của
cha mẹ, người thân mà họ đã hối hận và quyết tâm cai nghiện thành công chỉ vì
không muốn chứng kiến cảnh người thân đau khổ vì mình nữa. Đó là trường hợp của
anh NVH thuộc giáo phận Cần Thơ, anh chia sẻ sau hai mươi lần cai nghiện không
thành công, và trong lần tiếp theo người em trai của anh đưa anh đến trung tâm
cai nghiện, trở về bị tai nạn và qua đời. Anh dằn vặt nỗi đau khổ vì mình mà
gia đình tán gia bại sản, em chết, người mẹ và người vợ đã quá khổ vì anh, nên
anh hạ quyết tâm cai nghiện mà không cần thuốc hỗ trợ, và anh đã thành công.

Vai trò của nhà trường

Yếu tố thứ hai
không kém phần quan trọng trong việc phòng ngừa nghiện ma túy là nhà trường. Nhà
trường là nơi các em đón nhận tri thức, giá trị của cuộc sống. Nhà trường có
vai trò làm sao để các em cảm thấy giá trị của việc học và vui thích trong học
tập. Đôi khi chỉ vì quá áp lực và căng thẳng trong học tập mà các em dễ tụ tập
để hút chích ma túy. Ngoài những kiến thức bổ ích, nhà trường tạo sân chơi lành
mạnh cho các em. Những sinh hoạt, câu lạc bộ văn hóa bổ ích lôi cuốn hấp dẫn
các em tham gia, thì các em không còn bận tâm vào những thói quen hay tệ nạn xấu
nữa. “Một cơ thể khoẻ mạnh với một tinh thần lành mạnh” thì rất khó để rơi vào
ma túy.

Ngoài ra nhà trường
có những biện pháp để ngăn chặn mọi hình thức mua bán ma túy, dạy các em gạt
ngay mọi ý tưởng thử sử dụng dù chỉ mới manh nha xuất hiện trong đầu; tránh xa
hoàn cảnh nguy cơ và dứt khoát từ chối trước sự rủ rê, mời mọc.Từ năm 2009, Bộ
Giáo Dục và Đào Tạo đã có quy định về phòng chống ma túy tại các cơ sở giáo dục
để mỗi nhà trường, cơ sở giáo dục sẽ là một pháo đài phòng chống tệ nạn ma túy
xâm nhập. Theo đó, thực hiện tích hợp nội dung giáo dục, tuyên truyền về phòng,
chống tệ nạn ma túy trong một số môn học chính khóa và các hoạt động ngoại
khóa.

Sự phối hợp giữa
gia đình và nhà trường, các cơ quan chức năng là rất cần thiết trong việc giáo
dục phòng tránh ma túy. Nhà trường kết hợp với gia đình giáo dục thanh thiếu
niên sống lành mạnh. Giữa nhà trường và các bậc phụ huynh cần có sự trao đổi
thông tin về các em để giúp các em học tập tốt. Một khi các em thích thú đến
trường, và hiểu rõ những giá trị luân lý, đạo đức thì các em không sa vào những
tệ nạn. Ngăn ngừa can thiệp ngay khi có các em có dấu hiệu sa vào con đường ma
túy.

Vai trò của Giáo Hội

Giáo Hội không chỉ
có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục đức tin cho mọi tín hữu nhưng còn
là nguồn bình an, là chỗ dựa cho mọi thành phần, đặc biệt những người bên lề xã
hội. Giáo Hội rất nỗ lực trong việc uốn nắn đức tin cho các tín hữu để mỗi người
được sống đúng với căn tính là Kitô hữu. Hơn thế nữa, Giáo Hội còn là tiếng nói
cho những bất công, tệ nạn mà con người đã lạm dụng bóp nghẹt sự sống, gieo rắc
sự chết. Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI cho rằng bổn phận đầu tiên của Giáo Hội là
giáo dục các lương tâm về trách nhiệm luân lý, vạch trần sự dữ và những lời hứa
giả trá, vạch trần bạo lực và sự gian lận đằng sau ma túy. [14] Trong
triều đại Giáo hoàng của Đức Thánh Cha Phanxicô, ngài dành cho người nghèo, người
bị bỏ rơi một chỗ đặc biệt. Người bị bỏ rơi ở đây chính là người nghiện. Ngài
nói “Cha muốn một Giáo Hội của người nghèo và cho người nghèo. Cha muốn mọi người
đi đến những vùng ngoại biên của thế giới!”

Hơn nữa, căn tính
của Giáo Hội là truyền giáo. Giáo Hội luôn song hành và đáp lại dấu chỉ của thời
đại. Giáo Hội không thể làm ngơ khi thấy con chiên lạc. Nhưng Giáo Hội lại
không thể cấm đoán những người tham gia vào việc sử dụng ma túy. Đức Hồng Y
Parolin Quốc vụ khanh Tòa Thánh đã phát biểu trong Năm Thánh Lòng Thương Xót.
Ngài nói Giáo Hội không thể im lặng. “Chúng ta không thể giới hạn chính mình
trong việc phục hồi, nhưng chúng ta phải tham gia vào việc ngăn chặn phòng
tránh.Trước mặt chúng ta ở đây có những
ví dụ về nhiều bạn trẻ đã cai nghiện để cam kết xây dựng lại đời sống của họ.
Đó là một động lực để nhìn về phía trước bằng đức tin.” [15]

Nhân dịp ngày “Quốc
tế chống nạn nghiện ngập ma túy”, Đức cha Vicente Bokalic, và Melitón Chavez ở
Argentina, trong thư mục vụ, các ngài đã đề cập đến vấn nạn trầm trọng này:
“Con cái chúng ta, anh em và bạn bè của chúng ta kêu xin chúng ta hãy làm một
cái gì đó cho vấn đề ma túy. Giới phụ huynh, các linh mục, tu sĩ, giáo dân là
các chứng nhân và các tác nhân tìm hiểu, can thiệp và cống hiến các cơ cấu tập
thể giúp cai nghiện và thăng tiến phẩm giá con người. Các anh chị em nghiện ma
túy bị tàn phá này phải được coi là các bản vị con người, chứ không phải là một
vấn đề, không phải là một trường hợp cần phân tích, nhưng như là một người cần
yêu thương; không phải là một cá nhân cần nhồi sọ và điều kiện hóa, nhưng cần
được giúp đỡ để khám phá ra các phong phú riêng của họ.” Ngài kêu gọi mỗi người
hãy chung tay với Giáo Hội, với nhà nước, các tổ chức xã hội, người lớn và giới
trẻ, học đường và gia đình. Chúng ta hãy tái chiếm lại ý nghĩa đích thật của cuộc
sống [16].

Giáo Hội Việt nam
cùng chia sẻ sứ mệnh yêu thương với những người bị tổn thương này bằng hành động
cụ thể. Trong dự án dành cho người có HIV, Caritas Việt Nam trực thuộc HĐGMVN
đã cùng với 26 Caritas Giáo phận đã hỗ trợ thuốc kháng virút ARV cho những người
có H và giúp họ trở về hoà nhập cộng đồng. Trong số những người có H đa số họ
đã từng là những con nghiện, giờ đây được tham gia sinh hoạt của nhóm, họ rất
biết ơn khi tìm lại được ý nghĩa của cuộc sống. Điển hình anh HDC ở Đồ Sơn, thuộc
Giáo phận Hải phòng chia sẻ, anh vô cùng biết ơn và cảm phục Caritas đã hỗ trợ
và mời gọi anh tham gia sinh hoạt nhóm, nhờ đó anh tìm lại được niềm vui, ý
nghĩa cuộc sống. Có rất nhiều người nghiện ma túy sau đó bị nhiễm HIV. Sau khi
được tham gia vào chương trình dự án của Caritas, chính họ là người giúp đỡ những
người nghiện và bị bệnh khác. Họ biết ơn những tình nguyện viên đã mời họ tham
gia vào sinh hoạt nhóm để họ có được kiến thức hiểu biết về HIV, tránh lây bệnh
cho người thân, lấy lại sự lạc quan tin tưởng trong cuộc sống.

Tuy nhiên, phải kể
đến vai trò của giáo xứ, các hội đoàn là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa và
giúp cho những người cai nghiện. Nếu một giáo xứ là nơi tạo niềm vui, thu hút
các em thiếu nhi, giới trẻ như lời của Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc nhở, thì sẽ
hạn chế việc người ta tìm đến ma túy. Một giáo xứ biết quan tâm đến đời sống đức
tin, luân lý cho các em, có những sinh hoạt bổ ích tạo sân chơi cho các em, thì
sẽ tạo được những thói quen lành mạnh cho các em. Hơn nữa, một khi các em thích
tham gia các sinh hoạt của giáo xứ, là thành viên của một đoàn thể cũng sẽ hạn
chế rất nhiều trong việc tụ tập với những bạn xấu để thử nghiệm chất gây nghiện.
Và chắc chắn đó là nền tảng cho các em bước vào đời cách trưởng thành.

Hoặc một khi có
người nào mới nghiện, thì cộng đoàn giáo xứ biết quan tâm, yêu thương, khuyên
nhủ, tìm cách giúp người đó tránh sa vào nghiện ngập. Cộng đoàn chính là nơi
quy tụ gặp gỡ, tạo niềm tin để sẻ chia, nâng đỡ nhau khi vui cũng như lúc buồn.
Một cộng đoàn thực thụ như thế sẽ giúp nhau thăng tiến và sống đúng với điều
răn yêu thương của Chúa. Một cộng đoàn có Chúa thì sự dữ sẽ không thể len vào.

Kết luận

Vấn đề nghiện ma
túy là một trong những vấn đề hệ trọng nhất của thời đại. Nó để lại tác hại vô
cùng lớn lao cho nhân loại, cho chính người sử dụng. Nó tàn phá sức khoẻ, hủy
diệt mạng sống đương sự, gây bất an và mất niềm hạnh phúc cho những người thân,
gieo rắc sự kinh sợ cho những người xung quanh. Nó có thể gõ cửa bất cứ lúc nào
và len lỏi vào căn nhà chúng ta. Những người nghiện hơn bao giờ hết là những
người cô đơn, những người khao khát đi tìm giá trị đích thực của cuộc sống và
khát vọng cho tương lai. Họ không phải là thành phần cặn bã trong xã hội, hay
thuộc nhóm tệ nạn xã hội mà chỉ vì không tìm được ý nghĩa cuộc sống, thiếu sự
yêu thương và dạy dỗ đúng cách nên đã rơi vào nghiện ngập. Hầu hết những người
nghiện đều ước mình không biết đến
ma túy. Chính vì thế nơi mỗi con người nghiện luôn khát vọng được yêu thương và
vươn lên. Nơi họ vẫn là hình ảnh của Thiên Chúa, là những con người vẫn luôn
khao khát sự thiện.

Chúng ta làm gì
khi người anh chị em mình đang đau đớn và cần đến bàn tay nâng đỡ yêu thương của
chúng ta? Làm sao chúng ta có thể ngồi im khi nhìn anh chị em mình đang quằn quại
trong men say chết. Họ là hình ảnh của Thiên Chúa đang chờ đợi chúng ta đến viếng
thăm, cho áo mặc. Mục đích của Caritas là trao ban tình yêu, giúp đỡ những người
bất hạnh không phân biệt màu da, tôn giáo mà hiện nay Caritas Việt nam cùng với
Caritas trên khắp thế giới chung tay giúp đỡ những người nghiện, trong đó có những
người sống chung với HIV/AIDS.

Trích Tập san Hiệp Thông / HĐGMVN số 109 (tháng 11 & 12 năm 2018)

_____________

[1] ‘Tôi ước mình
không biết ma túy’, tại https://video.vnexpress.net

[2] “Con nghiện”
vác dao đi khắp xóm dọa xin tiền mua ma túy, tại https://infonet.vietnamnet.vn

[3] Nghiện ma
túy, cầm dao đi “xin đểu”, tại https://doisongvietnam.vn

[4] Ngáo đá cướp
taxi ở Hà Nội, tại https://tintucvietnam.vn

[5] Trung Tâm
Nghiên Cứu-Tư Vấn CTXH&PTCĐ, Các Giai Đoạn Phát Triển của Con Người, tr
21-22.

[6] Reason Why
Teens Use Drugs (Lý do các bạn tuổi teen dùng ma túy), tại https://www.studymode.com

[7] 70% người
nghiện ma túy ở lứa tuổi thanh thiếu niên, tại http://www.baobariavungtau.com.vn

[8] Một số lý do
sử dụng chất gây nghiện ở người thuộc “thế giới thứ 3”, tại http://tuvanmatuy.com

[9] Nghiện ma tuý
một thách đố lớn đối với gia đình, xã hội và Giáo Hội, tại http://www.archivioradiovaticana.va

[10] Một số lý do
sử dụng chất gây nghiện ở người thuộc “thế giới thứ 3”, tại http://tuvanmatuy.com

[11] Vì sao
doping bị cấm sử dụng trong thi đấu các môn thể thao? tại https://khoahoc.tv

[12] BS. Trương
Thìn, Bệnh Lạm Dụng Thuốc Chống Đau: Á
Phiện-Morphine- Heroine, Hướng Dẫn Điều Trị Bệnh Nghiện Ma Túy (Viện Y Học
Dân Tộc Cổ Truyền, 2001), tr. 26- 33.

[13] Thư Chung HĐGMVN gởi các gia đình, Gia đình: ơn
gọi tình yêu và sứ vụ thương xót, tại https://hdgmvietnam.com

[14] Đức
Bênêđíctô XVI: Bổn phận đầu tiên của giáo hội là giáo dục các lương tâm về
trách nhiệm luân lý, tại https://xuanbichvietnam.wordpress.com

[15] ĐHY chia sẻ
trong thánh lễ được dâng cho những người đã vượt qua cai nghiện ma túy, tại https://stjoerayne.org

[16] Nghiện ma
tuý một thách đố lớn đối với gia đình, xã hội và Giáo Hội, tại http://www.archivioradiovaticana.va