Việc loan báo thượng hội đồng về Amazzonia đã tạo lên nhiều câu hỏi: đây có phải là một cách khéo léo để tạo cuộc thảo luận về chức linh mục cho các ông đã lập gia đình không? Nếu giả thuyết này có được là do các thực tế mục vụ của vùng này thì nó cần phải được xác nhận. Phân tích.
Ngày chúa nhật 14 tháng 10, tại Quảng trường Thánh Phêrô Đức Phanxicô đã làm mọi người ngạc nhiên khi ngài tuyên bố triệu tập một thượng hội đồng về vùng Amazzonia năm 2019. Dù vậy đây không phải là lần đầu tiên một thượng hội đồng nhắm về một vùng của thế giới. Theo thứ tự thời gian, đã có thượng hội đồng về các nước Bắc âu, Âu châu, Phi châu, Liban, Mỹ châu, Á châu, vùng Thái Bình Dương, rồi lại có lại cho Âu châu, Phi châu và cuối cùng là Trung Đông… Mặt khác, đây là lời yêu cầu của nhiều hội đồng giám mục Châu Mỹ La Tinh và đã được nhắc đến từ một thời gian gần đây. Tháng năm, Đức Giám mục Salvador Pineiro Garcia-Calderon, tòa giám mục Ayacucho, chủ tịch hội đồng giám mục Peru đã tuyên bố với nhật báo Osservatore Romano, Đức Giáo hoàng đã nói chuyện với các giám mục Peru khi họ hành hương về Rôma, ngài muốn có một thượng hội đồng như vậy.
Mục đích chính của việc triệu tập thượng hội đồng này là để tìm các con đường mới cho việc phúc âm hóa vùng dân này của Chúa, đặc biệt cho người bản xứ. Đức Phanxicô
Nhưng tại sao lại vùng Liên Amazzonia? Là vì vùng này băng qua Bôlivia, Ba Tây, Colombia, Xích đạo, Guyana tiếng Pháp, Guyana, Peru, Venezuela và Surinam, những vùng đụng đến hai chủ đề Đức Phanxicô đặc biệt quan tâm: bảo vệ các cộng đoàn người bản xứ bị đe dọa bởi sự mất ổn định môi sinh và vấn đề phúc âm hóa các vùng “ngoại vi”. Ngoài ra, vùng Liên Amazzonia là vùng đất mênh mông nơi số linh mục không đủ để bảo đảm cho sự có mặt thường xuyên của hàng giáo sĩ với các sắc dân bản xứ. Vùng này là một trong các điều suy tư về việc phong chức cho các người đàn ông đã lập gia đình (viri probati).
Thượng hội đồng sắp tới về Amazzonia có thể là một bước tiến đến việc cho người đàn ông lập gia đình chịu chức không? Cho đến bây giờ vấn đề này vẫn còn dè dặt vì Đức Giáo hoàng chưa tuyên bố chính xác gì. Sau thánh lễ phong thánh cho ba mươi vị tử đạo người Ba Tây ở Quảng trường Thánh Phêrô chúa nhật ngày 14 tháng 10, Đức Phanxicô chỉ tuyên bố: “Mục đích chính của việc triệu tập thượng hội đồng này là để tìm các con đường mới cho việc phúc âm hóa vùng dân này của Chúa, đặc biệt cho người bản xứ thường bị bỏ quên và không có một viễn cảnh cho một tương lai ổn định, nhất là do cơn khủng hoảng tác động đến rừng Amazzonia, lá phổi quan trọng của hành tinh chúng ta”. Các vị tử đạo công giáo người Ba Tây này đã bị nhóm người Calvin Hà Lan bách hại vào thế kỷ 17 trong làn sóng giết hại người công giáo ở đây.
Vấn đề phúc âm hóa vùng Amazzonia quan yếu cho suy tư về tổ chức các cộng đồng địa phương, vai trò của giáo dân, vai trò của giáo sĩ. Trong quyển sách Độc thân của linh mục, một kỷ luật của Giáo hội cần được thay đổi, (Célibat des prêtres, la discipline de l’Église doit-elle changer?, nxb DDB), tác giả Jean Mercier trích bài phỏng vấn của Giám mục Erwin Kräutler, giám mục giáo phận Xingu ở Ba Tây với nhật báo Salzburger Nachrichten, nước Áo. Giám mục nhắc đến buổi nói chuyện riêng với Đức Giáo hoàng tháng 4 năm 2014. Trong dịp này, giám mục giải thích cho Đức Phanxicô biết, giáo phận của mình bị nạn khan hiếm linh mục trầm trọng, chỉ có 27 linh mục cho 700.000 giáo dân, thánh lễ chỉ có thể được cử hành hai hoặc ba lần mỗi năm, “Đức Phanxicô giải thích ngài không thể tự cá nhân mình làm gì ở Rôma. Chính chúng tôi, các giám mục địa phương, chúng tôi biết nhu cầu của giáo dân, chúng tôi phải can đảm và phải có các đề nghị cụ thể”. Trong cuộc phỏng vấn này, giám mục Kräutler nói thêm về vấn đề đàn ông lập gia đình chịu chức mà chính Đức Giáo hoàng đã nói ở giáo phận Mexique, ở đó mỗi cộng đoàn có một phó tế nhưng không có linh mục, họ có 300 phó tế nhưng “không thể dâng thánh lễ”. Đức Giáo hoàng nói thêm: “Chính các giám mục phải đề nghị”.
Chúng tôi không muốn một giáo sĩ lập gia đình. Ý tưỏng này trước đây đã có dự trù, nhưng bây giờ chúng tôi không nghĩ đến nữa. Sự phát triển chủng viện của chúng tôi là một ơn không giải thích được. Giám mục Esquivel, giám mục giáo phận San Cristobal (Mexique)
Ở Chiapas, một kinh nghiệm trong đường hướng này đã được thực hiện ở giáo phận San Cristobal. Cho đến đầu các năm 2000, hơn 300 ông thuộc sắc tộc thiểu số được phong chức phó tế vĩnh viễn, với hy vọng một ngày được chịu chức linh mục, để đối diện với nạn khan hiếm linh mục và sự “canh tranh” của các Giáo hội tin lành đang phát triển mạnh. Và đây cũng là, trong những năm phồn thịnh của thần học giải phóng đã thành lập được một Giáo hội của người bản xứ và cũng để cổ động cho giáo sĩ lập gia đình trong một văn hóa mà độc thân không được đề cao. Tuy vậy năm 2000, Vatican yêu cầu ngưng các vụ phong phó tế, năm 2014 thì không còn lệnh cấm này. Cũng thời gian này, trên máy bay từ Đất Thánh về Rôma, Đức Phanxicô cũng đã tuyên bố: “Độc thân không phải là giáo điều đức tin, đó là một luật sống mà tôi rất thích và tôi nghĩ đó là một ơn của Giáo hội. Vì không phải là giáo điều đức tin nên cửa luôn mở: lúc này, chúng tôi không nói đến chuyện này như một chương trình, ít nhất là lần này.” Đối với nhiều người, lời nói này là một cánh cửa mở.
Nhưng trong giáo phận của giám mục Esquivel, ngài đã gởi một thư cho nhà Vatican học người Ý Sandro Magister, người chú thích chuyến đi của Đức Giáo hoàng có liên hệ đến vấn đề đàn ông lập gia đình chịu chức. Giám mục Esquivel cho biết sự phản đối của mình về việc giáo sĩ lập gia đình: “ Chúng tôi không muốn một giáo sĩ lập gia đình. Ý tưỏng này trước đây đã có dự trù, nhưng bây giờ chúng tôi không nghĩ đến nữa. Sự phát triển chủng viện của chúng tôi là một ơn không giải thích được. Cách đây 16 năm, năm 2000, chúng tôi có 20 chủng sinh. Bây giờ chúng tôi có 76, gần như tất cả là người miền Chiapas, trong đó có 42 chủng sinh thuộc sắc dân thiểu số, không có thành kiến ý thức hệ gì về độc thân. Chúng tôi đã có 8 linh mục người bản xứ độc thân theo đúng luật. Các phó tế lập gia đình không bao giờ cho thấy họ muốn một chức thánh lập gia đình. Năm 2000, có 66 linh mục đa số thuộc các dòng tu và các giáo phận khác; ngày nay chúng tôi có 101, một sự phát triển đáng kể của hàng giáo sĩ địa phương”.
Mặt khác, vấn đề đàn ông lập gia đình chịu chức không che giấu được vấn đề của vùng Amazzonia, dù suy tư Vatican mong muốn trải rộng ra cả chiều dọc lẫn chiều ngang. Quả vậy, việc triệu tập cộng đồng này có thể có thể xem như đây là một trong các thành quả của Mạng giáo sĩ Liên Amazzonia (Réùseau ecclésial Pan-amazonien, REPAM), được chín Giáo hội vùng Amazzonia thành lập tại Ba Tây tháng 9 năm 2014, như tạp chí Dòng Tên America đã đề cập đến. Dưới sự bảo trợ của Hội đồng Giám mục Châu Mỹ La Tinh CELAM) Mạng giáo sĩ Liên Amazzonia đã trực tiếp trả lời cho bài diễn văn của Đức Phanxicô trong lần ngài đến Ba Tây dự Ngày Thế Giới Trẻ năm 2013. Trong số các nhân vật chính của Mạng có Hồng y người Ba Tây Claudio Hummes, hồng y thân cận với Đức Giáo hoàng, năm 2015 Hồng y đã giải thích, nhờ Mạng giáo sĩ Liên Amazzonia, Giáo hội “đã có thể gần với người dân trong vùng này, đặc biệt những người khốn cùng nhất, những người sống ngoài lề, những người bị bỏ quên và những người bị tổn thương”. Với một mục đích: “Kết hợp các cố gắng của Giáo hội (trong chín nước) để chăm sóc lâu dài, có trách nhiệm cho toàn vùng Amazzonia, để cổ động cho lợi ích toàn diện, nhân quyền, phúc âm hóa cũng như phát triển xã hội, văn hóa, kinh tế cho người dân, đặc biệt sắc dân người bản xứ gốc”.
Một cách rõ ràng, đa số các tông đồ là những người lập gia đình. Vào thời hiện đại, Giáo hội cũng phải chú ý đến vấn đề này, Giáo hội phải đi tới với Lịch sử. Hồng y Claudio Hummes
Cựu Bộ trưởng Bộ giáo sĩ, Hồng y Hummes được biết đến là người cởi mở với vấn đề đàn ông lập gia đình chịu chức. Năm 2006, hồng y tuyên bố với một nhật báo Ba Tây: “Một cách rõ ràng, đa số các tông đồ là những người lập gia đình. Vào thời hiện đại, Giáo hội cũng phải chú ý đến vấn đề này, Giáo hội phải đi tới với Lịch sử”. Ngài cũng nhắc lại, độc thân là một “kỷ luật”, chứ không phải là một “giáo điều của Giáo hội”, đó cũng là lời của Hồng y Bergoglio trong quyển sách trao đổi với giáo sĩ Do Thái Skorka năm 2010, trước khi ngài là Giáo hoàng Phanxicô. Tuy nhiên năm 2014, văn phòng báo chí Vatican đã phủ nhận có một bức thư của Đức Giáo hoàng gởi cho Hồng y Hummes để xúc tiến vấn đề này.
Tóm lại, có thể vấn đề sẽ được nêu ra trong kỳ họp thượng hội đồng, nhưng nó vẫn chưa được quyết định. Mặt khác, vì đàn ông lập gia đình chịu chức không phải là câu trả lời duy nhất cho nạn thiếu linh mục, một suy tư về vai trò của giáo dân cũng là một vấn đề cấp bách. Dù sao, các giám mục của các giáo phận liên hệ cũng chưa đồng ý với nhau về vấn đề này. Chính Đức Giáo hoàng cũnguyển chuyển. Nếu ngài xem vấn đề này phải được nghiên cứu trong các vùng đặc biệt, cô lập như ngài đã nhắc tới trong một phỏng vấn đầu năm với báo Zeit, thì ngài cũng cho rằng, xem vấn đề độc thân như một “tùy chọn” không phải là giải pháp.
